دادگاهی در استکهلم، پایتخت سوئد، برای دومین بار قرار بازداشت «حمید نوری» را تا هشتم ژانویه ۲۰۲۰ (هجدهم دی ۱۳۹۸) تمدید کرده است.
بر خلاف اخبار منتشر شده در برخی شبکه‌های اجتماعی، حمید نوری هنوز ادعای شاکیان را تایید نکرده است. با این حال، دادگاه قرار بازداشت او را که به در دست داشتن در کشتار۱۳۶۷ در ایران متهم شده، تمدید کرده است تا شاکیان فرصت داشته باشند مدارک خود را در اثبات گناه‌کار بودن این فرد به دادگاه ارایه کنند.
حمید نوری کیست؟
«ایرج مصداقی»، از زندانیانی که از کشتار تابستان سال ۱۳۶۷ در زندان‌های جمهوری اسلامی جان به در برده، گفته است حمید نوری دادیار و دستیار «محمد مقیسه» (ناصریان)، از مقام‌های قضایی جمهوری اسلامی ایران در زندان گوهردشت بوده که در این کشتار و اعدام زندانیان سیاسی دهه ۶۰ دست داشته است.
با شکایت «کاوه موسوی»، حقوق‌دان و شهادت ایرج مصداقی درباره هویت حمید نوری و رای دادگاهی در استکهلم، این فرد در روز هشتم نوامبر به محض ورود به خاک سوئد بازداشت و روانه زندان شد.
کشتار ۱۳۶۷ چیست؟
در مرداد و شهریور سال ۱۳۶۷، پس از حمله «سازمان مجاهدین خلق» از داخل عراق به مرزهای ایران، هزاران زندانی هوادار این سازمان به دستور «روح‌الله خمینی» به طور فراقضایی اعدام شدند. مقام‌ها از دادن جنازه این افراد به خانواده‌هایشان خودداری و آن‌ها را در گورهای جمعی دفن کردند. تعداد دقیق اعدام‌های فراقضایی مشخص نیست اما تا پنج هزارنفرهم تخمین زده می‌شود.
سه سال پیش، انتشار فایل صوتی جلسه آیت‌الله «حسینعلی منتظری» در زمانی که قائم مقام آیت‌الله خمینی بود با «حسینعلی نیری» حاکم شرع وقت، «مرتضی اشراقی» دادستان وقت تهران، «مصطفی پورمحمدی» نماینده وقت وزارت اطلاعات در زندان «اوین» و «ابراهیم رئیسی» معاون وقت دادستان کل کشور که بعدها به «هیات مرگ» معروف شدند، درباره اعدام‌های تابستان سال ۱۳۶۷ خبرساز شد. در همین فایل، آیت‌الله منتظری خطاب به حاضران می‌گوید: «این اعدام‌ها بزرگ‌ترین جنایتی است که در جمهوری اسلامی از اول انقلاب رخ داده و تاریخ شما را جزو جنایت‌کاران می‌نویسد.»
آیا حمید نوری متهم است؟
دادگاه هنوز رسما حمید نوری را متهم به جنایت علیه بشریت نکرده چرا که هنوز برای دادگاه محرز نشده که فرد بازداشت شده، همان شخصی است که در کشتار سال ۱۳۶۷ نقش داشته است.
کاوه موسوی، شاکی پرونده می‌گوید دادستانی در سوئد به دلیل شدت جنایت رخ داده در سال ۱۳۶۷، احتمال فرار مظنون را زیاد تشخیص داده و از دادن حکم آزادی موقت او به دلیل انگیزه بالا برای فرار، خودداری کرده است.
حمید نوری روز دوازدهم دسامبر از طریق ویدیویی به دادگاه گفته هویت او اشتباه گرفته شده است و می‌خواهد در دادگاهی علنی از خود و رهبر ایران دفاع کند.
فرد بازداشت شده در حال حاضر مظنون است اما به محض مشخص شدن هویت او، پرونده وضعیت تازه‌‌ای پیدا خواهد کرد. اگر آن طور که حمید نوری و وکیل مدافعش گفته‌‌اند، او بی‌گناه بوده و با فرد دیگری اشتباه گرفته شده باشد، امکان آزادی وی در هفته‌های آینده وجود دارد. اما در صورتی که هویت و نقش وی در کشتار ۱۳۶۷ تایید شود، رسما به عنوان متهم با عنوان اتهامی جنایت علیه بشریت روبه‌رو خواهد شد.
جنایت علیه بشریت چیست؟
کشتار وسیع افراد، شکنجه و سایر اعمال قساوت‌باری که بر ضد انسان رخ می‌دهد و شأن آدمی را کاسته و مقام و منزلت انسان را پایمال می‌کند، جنایت علیه بشریت قلمداد می‌شود. این جنایت همراه با نسل کشی، جنایت جنگی و تجاوز نظامی، از بزرگ‌ترین جرایم بین‌المللی است. کشتار زندانیان در تابستان ۱۳۶۷ در ایران در حالی که حتی برخی از آن‌ها با سپری کردن دوره محکومیت، در آستانه آزادی بودند، از مصادیق جنایت علیه بشریت است.
چرا سوئد می‌تواند به اتهام یک ایرانی رسیدگی کند؟
حمید نوری به ظن نقش داشتن در جنایت علیه بشریت بازداشت شده است. جنایت علیه بشریت از بزرگ‌ترین جرایمی است که به دلیل شدت تحت تاثیر قرار دادن وجدان بشری، قابلیت پی‌گرد بین‌المللی دارد و دیگر کشورها بر اساس اصل «صلاحیت جهانی»، می‌توانند افراد دخیل در یک جنایت بزرگ همانند جنایت علیه بشریت را تحت تعقیب قرار دهند.
اصل صلاحیت جهانی چیست؟
بر اساس اصل قضایی صلاحیت جهانی، در صورتی که دادگاه‌های کشوری مثل ایران توان و امکان پی‌گیری قضایی یک جنایت را نداشته باشند، بازماندگان می‌توانند مظنونان یا متهمان به جنایت را در نظام‌های قضایی کشورهای مختلف که دارای نظام قضایی عادلانه‌‌ای هستند، مورد پی‌گرد قرار دهند. اصل صلاحیت جهانی به دادگاه سوئد اختیار می‌دهد اگر جنایتی مثل کشتار سال ۱۳۶۷ در آن کشور رخ نداده و یا ارتباط مستقیمی به آن نداشته باشد، به دادخواهی بازماندگان رسیدگی کند.
صلاحیت قضایی جهانی شامل حال کشورهایی می‌شود که اصلا نظام قضایی فعالی ندارند و نمی‌توانند جنایت‌کاران را مورد پی‌گرد قرار دهند یا این که مثل ایران، ساختاری به نام دادگستری یا قوه قضاییه دارند اما به دلیل اعمال نفوذ افراد و گروه‌های سیاسی، از رسیدگی عادلانه به پرونده‌های جنایت‌ها ناتوانند و انگیزه‌‌ای برای این کار ندارند.
بازداشت حمید نوری در سوئد بر همین مبنا رخ داده است. اغلب کشورهای اروپایی به دلیل داشتن قوه قضاییه مستقل و عادل، صلاحیت جهانی را اعمال می‌کنند و برای به کیفر رساندن متهمان جنایت‌های بزرگ می‌توان از نظام قضایی آن‌ها برای رعایت عدالت و بی‌کیفر نماندن مرتکبان جنایت‌های بزرگ، کمک خواست.
عاقبت حمید نوری چه می‌شود؟
در صورتی که شاکیان و شاهدان پرونده بتوانند مستندات کافی برای اثبات هویت حمید نوری به دادگاه ارایه کنند و دادگاه اسناد انتساب جنایت علیه بشریت را کافی تشخیص دهد، با تشکیل کیفرخواست و تفهیم اتهام، رسیدگی به پرونده شخص بازداشت شده آغاز می‌شود. در صورتی که هیات منصفه حمید نوری را گناه‌کار تشخیص دهد، دادگاه باید او را به زندان طولانی مدت محکوم کند.
به دلیل این که ایران و سوئد قرارداد تبادل و استرداد زندانی ندارند، فرد محکوم شده قطعا دوره محکومیت خود را بیرون از ایران سپری خواهد کرد. در این صورت، برای اولین بار یکی از دست‌اندرکاران کشتار ۱۳۶۷ در ایران، بر اساس اصل صلاحیت جهانی، به عدالت کیفری سپرده می‌شود.
منبع: ایران‌وایر