یدی بلدی، جامعه شناس و کنشگر سیاسی، در یادداشتی تحت عنوان «پاکبانان ، نگهبانان بهداشت محیط زیست » به مسائل شغلی و معیشتی این قشر شریف و زحمتکش پرداخته است.
پاکبانان ، قبلاً با عنوان سپور که یک واژه ترکی است ویا رفتگر نامیده میشدند، اما طبق پیشنهادکمیسیون شهرداری همدان درسال ۹۵ نام سپور یا رفتگر در مکاتبات اداری و رسمی به پاکبان تغییر یافت.
این کارگران زحمتکش شبانه روز در سرما و گرما به نظافت خیابانها ، پیاده روها، کویها وپارکها مشغول هستند و روزانه کوهی از زباله راجمع آوری کرده وبرای پاکیزگی محیط زیست تلاش میکنند، پاکبانان این خدمتگزاران نارنجی پوش که تمام وظایف شان را ایستاده ویا درحین حرکت انجام میدهند وبا توجه باینکه با مواد آلوده سر و کار دارند و از لوازم بهداشتی کافی درحین کار برخوردار نیستند درطی سالیان وبه مرور زمان به بیماریهای ریوی، پوستی و واریس دچار میشوند به ویژه در جمع آوری پسمانده های بیمارستانها ومحلات فقیر نشین که بهداشت محیط وجود ندارد پاکبانان بیشتر در معرض ابتلا به بیماریها قرار دارند.
مردم شبانه روز با چهر تکیده و رنجور پاکبانان روبرو میشوند که خستگی ناپذیر و با جدیت و بدون وقفه درحال تمیز کردن محیط هستند.
نکاتی چند پیرامون وضعیت پاکبانان؛
آمار دقیقی تاکنون از میزان پاکبانان در سراسر کشور انتشار نیافته اما با توجه به اینکه ۱۵هزار پاکبان نطافت شهر تهران را به عهده دارند احتمال دارد که جمعیت پاکبانان ایران حدود یکصد هزار کارگر باشد.
حقوق پاکبانان بین یک ملیون و ششصد هزار تومان تا سه ملیون تومان است که این میزان حقوق در زیر خط فقر قرار دارد، کارگرانی که از طرف شرکتهای پیمانکاری به شهرداریها معرفی میشوند حقوق انها به مراتب کمتر از کارگران ثابت شهرداریهاست شرکتهای پیمانکاری برای اینکه کارگران را تحت پوشش قرار ندهند پس ازمدتی گروهی را از کار برکنار میکنند وگروهی دیگر را جایگزین میکنند.
با توجه به وضعیت بیکاری در ایران دربین دانش آموختگان، عده ای از فارغ التحصیلان دانشگاهها برای تامین هزینه های زندگی به کارهای شاق تن در میدهند و یکی از این کارها به استخدام در آمدن در شرکتهای پیمانکاری طرف قرارداد با شهرداریهاست، چنانکه پس از فروریزی معدن یورت و آتش سوزی ساختمان پلاسکو مشخص گردید که عده ای از جانباختگان دارای مدرک دانشگاهی بودند.، حدود ۷۰ درصد از کار پاکبانان در شب انجام میشود از این رو کار شبانه مشکلتر و خطر آفرین تر است چنانکه تاکنون دهها نفر از پاکبانان در اتوبانها و خیابانها بر اثر تصادف با اتومبیل کشته ویا مجروح شده اند.
درمناطق فقیر نشین و حاشیه شهرها که بهداشت محیط وجود ندارد و مشکلات آب آشامیدنی و فاضلاب وجود دارد نظافت دراین مکانها آلوده بمراتب دشوارتر است ومعمولاً دراین مناطق و محلات خیل عظیم معتادان وجود دارند که به هیچ وجه اصول بهداشتی و نطافت را رعایت نمیکنند که بر زحمت پاکبانان میافزاید.
کارگرانی که باستخدام شرکتهای پیمانکاری در میایندوب به شهرداری معرفی میشوند اکثریت آنها از شهرستانها به تهران ویا شهرهای بزرگ میروند و خود به تنهائی ساکن تهران وشهرهای بزرگ هستند و خانواده ها در شهرها یا روستاها زندگی میکنند و خود یا در حاشیه شهر ها یا در ساختمانهای نیمه تمام زندگی میکنند واز حقوق ناچیز خودبخشی را برای خانواده هایشان میفرستند.
کارگران پاکبان معمولا از اطلاعات وآگاهی صنفی برخوردانیستند از داشتن یک انجمن صنفی که مدافع حقوق آنان باشد بی بهره اند وچون بعلت موقعیت کاری در یک مکان ثابت نیستند امکان اعتصاب واعتراض جمعی درمیان آنان بسیار صعیف است.
زحمت پاکبانان درروزهای خاص ومکانهای خاص بسیار افزونتر میشود که بخش عمده آن بعلت رعایت نکردن وبی توجهی مردم نسبت به پاکیزه نگهداشتن محیط است درروزهایی که مراسم مذهبی یا راه پیمایی انجام میشودبویژه اگر همراه با توزیع غذا ونوشابه باشد درپایان مراسم زحمات پاکبانان افزونتر میشودزیرا شرکت کنندگان پسمانده های غذا ونوشابه وظروف رادر سطح خیابان وپیاده روها ودیگر اماکن رها میکنند، در استادیمهای ورزشی بویژه هنگام مسابقه فوتبال نیزوضع بهمین منوال است تماشاگران جوان ساعتها قبل از آغاز مسبقه وارد استادیوم میشوند ودر سکوهها جای میگیرند این تماشاگران که ساعتها درسکوها در انتظار آغاز بازی هستند درپایان بازی حاصر نیستند چند دقیقه وقت بگذارند وسکوها را از انواع پسمانده های تنقلات ، میوه وآبمیوه تمیز کنندوکوهی از زباله را برای زحمتکشان برجای میگذارند در بعصی ازپارکها وسرویسهای بهداشتی عمومی نیز اصول بهداشت وپاکیزگی محیط رعایت نمیشود بدیهیست که بخش زیادی ازمردم افزون بر رعایت نطافت محیط به پاکبانان شریفوزحمتکش احترام میکذارند ، ماه گذشته که یکی از هنرپیشکان با تحقیر لباس نارنجی خودرا با یک پاکبان نارنجی پوش با مقایسه کرده بود باموجی از حشم واعتراض در دنیای مجازی روبروشد ودختر دانشجوی یک پاکبان فیلمی را دردنیای مجازی بنمایش گذاشت ودر آن فیلم دست پدرش را بوسید واظهار داشت من این دستهای زحمتکش را میپرستم.
پاکبانان که از زحمتکش ترین کارگران جامعه ماهستندبا تمام زحماتی که متحمل میشوند به علت فقدان عدالت اجتماعی درجامعه از داشتن یک زندگی معمولی بی بهره اند.
درسالهای اخیر نهادهای زیادی که به اهمیت محیط زیست پی برده اند درایران تشکیل شده اند که به پاکیزگی محیطزیست یاری میرسانند و هر چند با مخالفت و کارشکنی رژیم مواجه اند اما همچنان درحال رشد هستند.