خرداد ۱۳۹۹، «شورای هم‌بستگی با پناه‌جویان و پناهندگان ایرانی»، متشکل از جمعی از پناه‌جویان و پناهندگان ایرانی ساکن ترکیه با سابقه فعالیت‌های صنفی در ایران راه‌اندازی شد.
مجمع عمومی این شورا ضمن برگزاری، هیاتی پنج نفره برای امور اجرایی در نظر گرفت و اعلام موجودیت کرد. این شورا قصد دارد که با پی‌گیری وضعیت پناه‌جویان و پناهندگان ایرانی در ترکیه، در راستای بهبود شرایط قانونی، بهداشتی و مالی آنها بکوشد.
در اساس‌نامه شورا آمده است فراموشی پناه‌جویان ایرانی از سوی امور پناهندگان سازمان ملل متحد، واگذاری رسیدگی به امور پناه‌جویان از سوی سازمان ملل متحد به اداره مهاجرت ترکیه، قطع بیمه پناه‌جویان در ترکیه و نبود حق اشتغال قانونی برای آنها، زندگی و سرنوشت پناه‌جویان ایرانی را بیشتر بحرانی کرده است.
در این اساس‌نامه آمده است: «درصورتی‌که نهادها و ارگان‌های حقوق بشری و انسان‌دوست اقدامات حمایتی را در اسرع وقت در دستور کار خود قرار ندهند، شاهد رویداد فاجعه جبران‌ناپذیر انسانی خواهیم بود.»
پناه‌جویان ایرانی ساکن ترکیه که سال‌ها است در انتظار تعیین کشور سوم خود هستند و هم‌چنان در شرایط بلاتکلیفی به سر می‌برند، معتقدند سرنوشت آنها از سوی نهادهای مربوطه به فراموشی سپرده شده است.
از سوی دیگر، از سپتامبر ۲۰۱۸، رسیدگی به امور پناه‌جویان ترکیه از اختیار سازمان ملل متحد خارج شده و در اختیار اداره مهاجرت ترکیه قرار گرفته است. اگرچه هدف از این اقدام، تسریع رسیدگی به پرونده‌های پناه‌جویان عنوان شده اما پناه‌جویان ساکن ترکیه معتقدند این اقدام، شرایط آنها را «ناامن‌تر» کرده است.
از دسامبر ۲۰۱۹ نیز ترکیه بیمه درمانی پناه‌جویان را قطع کردi و با وجودی که تبصره‌هایی بر این تصمیم وضع شده است اما پناه‌جویان می‌گویند از پس هزینه‌های درمانی سنگین برنمی‌آیند و اثبات محق بودن آنها به داشتن بیمه درمانی در شرایط خاص هم تقریبا ناممکن است.
تمامی این مشکلات در کنار نداشتن اجازه کار قانونی برای پناه‌جویان باعث شده‌اند که آنها به کارهای غیرقانونی روی بیاورند تا بتوانند از پس تامین معیشت خود برآیند. ساعت‌های طولانی کار و نبود امنیت شغلی، زندگی سخت آنها را با اضطراب‌های بیشتری مواجه کرده است.
بنیان‌گذاران شورای هم‌بستگی با پناه‌جویان و پناهندگان ایرانی در صدد هستند تا بتوانند با ایجاد این نهاد مستقل، در راستای رفع معضلات پناه‌جویان ایرانی گامی مثبت بردارند. «شهرام مستوفی» به عنوان ناظر در این شورا همکاری می‌کند و اعضای هیات اجرایی آن، «فرزانه جلالی»، «عمر مینایی»، «یدالله باقری»، «فرید رشیدزاده» و «ناصر کمانگر» هستند که همگی به عنوان پناه‌جو، سال‌ها است در ترکیه زندگی میکنند.
عمر مینایی به عنوان سخنگوی این شورا در گفت‌وگو با «ایران‌وایر» توضیح داد که قرار است این مجموعه ضمن ارتباط‌گیری با دیگر پناه‌جویان در شهرهای مختلف ترکیه، شبکه‌ای ایجاد کند که ضمن شناسایی ده‌ها هزار پناه‌جوی ایرانی در این کشور، بتواند در راستای پی‌گیری حقوقی امور پناه‌جویان و کمک‌رسانی به آنها اقدام کند: «ایرانی‌ها در پی واگذاری امور پناهندگان سازمان ملل متحد به اداره مهاجرت، دیگر در اولویت بررسی پرونده‌هایشان نیستند. در حالی‌که همواره شاهد آن هستیم فشارهای امنیتی در ایران علیه جامعه مدنی و سیاسی افزایش می‌یابد و بر تعداد پناه‌جویان ایرانی اضافه می‌شود. به نظر می‌رسد خلایی در رسیدگی به پرونده پناه‌جویان ایرانی وجود دارد. ما می‌خواهیم از طریق این شورا، با مجامع بین‌المللی و حقوق بشری در تماس قرار بگیریم که نه به شکل شخصی، بلکه به عنوان یک نهاد، وضعیت پناه‌جویان را پی‌گیری کنیم.»
در پی شیوع ویروس کرونا، وضعیت پناه‌جویان در ترکیه نیز رو به وخامت نهاد. آنها که از حق اشتغال محروم هستند، همان کارهای غیرقانونی را هم از دست داده‌اند. بسیاری از آنها حتی به نان شب محتاج شده‌اند.
به گفته پناه‌جویان ایرانی ساکن ترکیه، زندگی‌های آنها شکل دیگری گرفته است و برخی به دلیل عدم توانایی در پرداخت اجاره خانه، بی‌سرپناه شده‌اند؛ شرایطی که هر روز عرصه زندگی را بر آنها تنگ‌تر کرده است.
برای همین، یکی از اهداف شورای هم‌بستگی با پناه‌جویان و پناهندگان ایرانی، رسیدگی به امور مالی پناه‌جویان در نظر گرفته شده است. برخی از این پناه‌جویان در مدت شیوع ویروس کرونا و دوران قرنطینه، حتی بعد از آن، به شکل گروهی زندگی و نان خود را با هم تقسیم کرده و از گروه‌های فعال خارج از ترکیه کمک مالی گرفته‌اند. اما هنوز هم چشم‌اندازی از وضعیت خود ندارند.
این در حالی است که به گفته «سازمان جهانی کار»، بر جمعیت بی‌کار جهان افزوده خواهد شد، چه برسد به پناه‌جویان که حتی از حق اشتغال قانونی هم در بسیاری از نقاط جهان، از جمله ترکیه محروم هستند.
به گفته عمر مینایی، یکی دیگر از اهداف این شورا، رسیدگی به وضعیت زنان پناه‌جوی تنها در ترکیه و پی‌گیری کار آنها است. شمار بسیاری از پناه‌جویان ایرانی در ترکیه، زنان تنها هستند که اگر به دلایل سیاسی از ایران خارج نشده باشند، فرار از خشونت خانگی که در قوانین جمهوری اسلامی جرم نیست، از جمله دلایل اصلی آنها برای ترک ایران عنوان می‌شود. البته برخی هم پس از سال‌ها زندگی در ترکیه، جدا می‌شوند و باید به تنهایی روزگار پناه‌جویی را دوام بیاورند.
به روایت بسیاری از زنان پناه‌جو در ترکیه، آنها همواره مورد پیشنهادهای جنسی از سوی کارفرماها یا حتی مسوولان اداری قرار می‌گیرند. برای همین، یا از ادامه فعالیت یا پی‌گیری وضعیت اداری خود منصرف می‌شوند یا به خواسته‌های جنسی تن می‌دهند. رسیدگی به مشکلات آنها یکی از اهداف ویژه این شورا است.
عمر مینایی می‌گوید که شورای هم‌بستگی با پناه‌جویان و پناهندگان ایرانی می‌خواهد به پناه‌جویان، فارغ از جنسیت، گرایش جنسی، ملیت، قومیت، مرام و عقیده کمک کند: «حتی پرونده آنها برای ما مهم نیست. فرض کنید جوانی را که از شرایط خانوادگی خود ناراضی بوده و از ایران خارج شده است هم می‌تواند به ما مراجعه کند. از نظر ما، وقتی انسانی از کشورش خارج می‌شود و پایش را آن سوی مرز می‌گذارد، بر اساس اعلامیه جهانی حقوق بشر، حق دارد پناهنده شود. راستی‌آزمایی ادعاهای مطرح شده در پرونده‌ها برعهده ما نیست. ما سعی داریم شرایط زندگی پناه‌جویی را تسهیل کنیم.»
به گفته او، انجمن‌های بسیاری به اسم کمک به پناه‌جویان در ترکیه تشکیل شده‌اند که برای پرونده‌سازی یا به اسم کمک به آنها، از پناه‌جویان مبالغ هنگفتی دریافت میکنند. برای همین، تاکید این شورا، رایگان بودن خدمات است با هدف ایجاد امنیت و اعتماد و هم‌یاری میان جامعه پناه‌جویان ایرانی ساکن ترکیه: «اگر خودمان دست به کار شویم، می‌توانیم این جو مسموم را سالم کنیم.»
او هم‌چنین می‌گوید اعتراض شورا این است که جامعه جهانی انگار چشم بر شرایط میلیون‌ها پناه‌جو در جهان بسته است: «پناه‌جویان به دلیل نداشتن چشم‌اندازی روشن، در انتظار به سر می‌برند و از نظر روانی آسیب می‌بینند. آنها را بدون حقوق انسانی مثل حق اشتغال یا درمان نگه می‌دارند یا در کمپ‌هایی قرار می‌دهند که با ظرفیت چند هزار نفر، پذیرای چند ده هزار نفر هستند. تحمل چنین شرایطی برای بسیاری از نظر روانی غیرممکن است و اقدام به اعمال خشونت میکنند. انسان‌ها در چنین شرایطی به خاطر فقر، نداشتن امکانات بهداشتی و آسیب‌ها روانی، جان می‌دهند. این برای جامعه جهانی شرم‌آور است. چرا وقتی جنگی درمی‌گیرد، میلیاردها دلار برای به سرانجام رسیدن آن هزینه می‌شود اما سامان‌دهی آسیب‌دیده‌های ناشی از جنگ و حکومت‌های مستبد و نیز آواره‌های جهان، دنیا را به تنگ می‌آورد؟»
او با اشاره به شیوع ویروس کرونا در جهان و نحوه تخصیص امکانات اضافه می‌کند: «چرا جامعه جهانی برای مقابله با وضعیت کرونا، برای شهروندان کشورهای خودشان امکانات بهداشتی درمانی ویژه اختصاص دادند اما پناه‌جویان از این امکانات محروم ماندند؟ ما به این برخوردها اعتراض می‌کنیم و از تمام کسانی‌که در نهادهای حقوق بشری هستند و هم‌چنین رسانه‌ها، تقاضای کمک داریم.»
به شهادت «سازمان صلیب سرخ جهانی»، پناه‌جویان آسیب‌پذیرترین قشر در دوران شیوع ویروس کرونا هستند؛ میلیون‌ها انسان در سراسر جهان که آخرین اولویت رسیدگی بهداشتی و درمانی قرار دارند. در همین دوران، صدها پناه‌جو در کشورهای مختلف به این ویروس آلوده شدند. نگرانی از شیوع این ویروس در جامعه پناه‌جویان، یکی از نگرانی‌های بزرگ سازمان‌های حقوق بشری و نهادهای مربوط به پناه‌جویان بوده و هست.
حالا در چنین شرایطی، بنیان‌گذاران شورای هم‌بستگی با پناه‌جویان و پناهندگان ایرانی امیدوارند بتوانند با همکاری دیگر پناه‌جویان ایرانی، در تقویت این شبکه بکوشند و باری از دوش‌های خسته پناه‌جویان بردارند.
برای ارتباط با این شورا می‌توانید از راه‌های زیر اقدام کنید:
فیس‌بوک
آدرس ایمیل: iran.refugees.solidarity@gmail.com
عمر مینایی- سخنگوی شورای هم‌بستگی با پناه‌جویان و پناهندگان ایرانی در ترکیه