«یدی بلدی»، جامعه شناس و کنشگر سیاسی، در یادداشتی تحت عنوان «تلاش برای نان، در میان آتش و خاک» به مسائل شغلی و معیشتی قشر شریف و زحمتکش «کارگران کارگاههای خشت زنی و آجر پزی» پرداخته است.
سخن از خشت زن کوره آجرپزی است
که زمینگیریهاش ضامن اوج عمارتهاست
هزاران سال است که انسان از آجر و خشت بعنوان مصالح در ساختن بناها وساختمانها استفاده میکند، آثاری که از دوران ساسانی مانند” طاق کسری” وبنای “چهار قاپی” درقصر شیرین وهمچنین بقایای اتشکده هایی که از زمان ساسانیان بجای مانده نشانگر کاربرد آجر در بناهای آن دوران بوده ، اولین کوره بلند آجر پزی درزمان ناصر الدین شاه توسط حاج امین الضرب در نزدیکی تهران احداث شد.
کارگران کوره پز خانه ها از محرومترین وفقیر ترین زخمتکشان جامعه ماهستند، کارگران کوره پزخانه هاافزون بر کار شاق دراین کارگاهها از مزایای کارگری مانند حق بیمه وبازنشستگی برخوردار نیستند وفاقد تشکال وسارماندهی هستند.
نکاتی چند پیرامون وضعیت کارگران کوره پزخانه ها.
درایران تا اوائل دهه ۸۰ شمسی ۷۲۰۰ کوره وکارخانه خشت زنی وآجر پزی فعال بود که حدود ۴۰۰ هزار کارگر دربخشهای مختلف آن به کار طاقت فرسا با مزد کم اشتغال داشتند و بیشتر این کارگاهها خصوصی بودنداما بعلت افت ورکود ساختمان سازی در سالهای اخیر اکنون فقط ۱۰ درصد از این کارگاهها فعال هسنتد وبیش از ۳۵۰ هزار کارکر کوره پز خانه ها کار خودرا ازدست داده وامکان کار دربخشهای کاری دیگر نیز در شرایط بیکاری کنونی وشیوع بیماری کرونا بسیار اندک است.وبنا برمصداق ضرب المثل معروف “نانشان آجرشد”
کارگران کوره پز را میتوان کارگر فصلی نامید زیر کار آنان از نیمه بهار تا تقریبا نیمه پائیزادامه دارد بدیهیست فصلی بودن کار شامل کارخانه های آجر پزی که بسیار اندک هسنتند نمیشود.
مراحل تولید آجر بدینگونه است که ابتدا خاک مناسب را که اغلب خاک رس است باآب مخلوط کرده وپس ازلگد مال کردن برای قالب زدن آماده میکنند، پس از قالب گیری که معمولا در انداه های ۳۸ در۳۸ سانتی متر با ارتفاع ۱۰ سانتیمتراست آجرها را در برابر افتاب قرار میدهند تاخشک شود سپس آجرها را با فرغون حمل کرده وبه کوره دارها تحویل میدهندتادر کوره ها پخته شود
معمولا لگد مال کردن ، فرغون کشی وچیدن آجرها در کوره ها بعهده مردان است وخشت زنی وقالب گیری را زنان وکودکان انجام میدهند.
شرایط ومشکلات اقتصادی وگرانی روز افزون باعث شده تا در سالهای اخیرتمام اعضای خانواده های تهیدست وکم درآمد وارد بازار کار شوند ویکی از این بخشهای اقتصادی که امکان کار برای همه اعضای خانواده وجود دارد کار در کوره های آجر پزی است دراین کارگاهها پدر ومادر وکودکان از ۵ ساله تا ۱۲ ساله به قالب گیری مشغول اند، معمولا این خانواده ها در اتاقکی محقر درجوار کوره ها زندگی میکنند که فاقد آب آشامیدنی سالم وحمام و همچنین سرویس بهداشتی مناسب است،کودکان از تحصیل محروم اند وامکان بازیهای کودکانه را نیز ندارند، زنان نیزاز خق بیمه زایمان برخوردارنیستند.
کارگران در ازای آماده کردن هزار عدد آجر بین ۳۵ تا ۴۰ هزار تومان دریافت میکنند وگاهی ناچارند برای تامین هزینه های زندگی روزانه تا ۱۴ ساعت کار کنند.
کارگران از وسایل بهداشتی وایمنی کافی و کامل برخودار نیستند و اغلب به بیماریهای تنفسی وپوستی مبتلا شده وگاهی نیز دپار سوختگی میشوند درسال ۹۶ کودکی ۱۴ ساله ایکه دچار سوختگی شده بود قبل از رسیدن به بیمارستا ن جان سپرد.
صحنه ها ومناظر بسیار دردناکی در این کارگاه ها .جود دارد مردانی باچهره های سوخته وتکیده وبدنی نحیف عرق ریزان به کار شاق وتوانفرسا ادامه میدهند ، زنانی که درحین کار کودک خردسال خودرا رابه پشت بسته وکودکانی که که باید درپشت میز مدرسه درحال آموزش یا در پارکها مشغول بازی وتفریخ باشند با پاهای برهنه وچشمانی بی فروغ وبدون امیدی به آینده توان کودکانه خود را درمیان آتش وخاک فرسوده میسازند. مسلما بعضی از این کودکان بعلت فشار کارفیر قابل تحمل وکمبودها در آینده از زندگی عادی بی بهره خواهند بودوامکان کجرویها در آنان زیاداست محمد بسیجه که ۱۹ کودم را پس از تجاور بقتل رسانده بود از کودکانی بود که دراین کوره پزخانه ها بزرگ شده بود وطبق اعترافات خودش کار شاق ومحرومیتها وکمبودها باعث شده بود که از جامعه انتقام بگیرم وانتقام را از همان کودکان کارگران گچکوره پز خانه گرفت که مانند خود او در فقر ومحرومیت بودند
سال گذشته مقامات شهر ورامین در کوره های اطراف ورامین برای کارگران کوره پزخانه ها جشن ولادت امام حسن رابرگزار کردند گویا این محرومترین زحمتکشان از همه امکانات برخوردارند وفقط جشن را کم دارند در اوائل انقلاب که میرحسین موسوی نخست وزیر بوداز منطقه بسیار محروم ایران یعنی بشاگرد که بین استان هرمزگان وبلوچستان قرار دارد دیدن کرد این منطقه که فاقد امکانات اولیه زندگی مانند برق درمانگاه وآب آشامیدنی سالم وجاده ومدرسه بود ومردم درکپرها زندگی میکردندواغلب فاقد شناسنامه بودند، نخست وزیر بجای وعده امکانت ضروری برای این منطقه محروم وفراموش شده وعده ایچاد حسینیه داده بود
اکنون تعطیلی اکثر کا گاهها ورکود کارهای ساختمانی وعدم کمکهای دولتی دوران فلاکت باری را برای کارگران کوره پز رقم میزند وچشم انداز امید وار کننده ای هم برای دبیش از ۳۰۰ هزار هزار کارگر کور پزخانه وجود ندارد
یداله بلدی